Hỏi: Hàng năm, mỗi dịp Tết Nguyên Đán thì công ty tôi đang làm có chi trả khoản thưởng cuối năm tương đương một tháng lương cho người lao động. Nhưng năm nay, công ty lại thông báo là do tình hình kinh doanh không đạt hiệu quả, nên toàn thể nhân viên không được nhận lương tháng 13. Công ty làm vậy có đúng hay không?
Chào mừng các bạn đang đến với series các bài học trong Khoá học C&B cơ bản cho người mới (newbie) hoàn toàn miễn phí. Tôi là Thành HR sẽ đồng hành cùng bạn trong khoá học này. Và chủ đề mà chúng ta cùng nhau tìm hiểu ngày hôm nay là Lương tháng 13 là gì?
Trả lời: Lời đầu tiên, cám ơn bạn đã quan tâm và gửi thắc mắc về cho HRVN Academy. Để trả lời chính xác câu hỏi trên, mời bạn cùng xem các định nghĩa và phân tích sau đây về lương tháng 13 nhé!
Định nghĩa lương tháng 13
Theo các chuyên gia kinh tế, thì trong giai đoạn trước đây khoảng những năm trước 2000, người lao động khi đi làm hàng tháng sẽ không được hưởng trọn lương, mà doanh nghiệp sẽ trích ra một phần nhỏ thu nhập trên lương của họ để làm quỹ dự phòng khi người lao động ốm đau, bệnh tật...
Và khoản tiền này sẽ được trả lại cho người lao động sau 12 tháng làm việc khi không có sự cố gì xảy ra. Từ đó hình thành khái niệm lương tháng 13. Và lúc này, lương tháng 13 không đồng nghĩa với tiền thưởng mà là khoản bắt buộc doanh nghiệp phải chi trả vì đã tạm giữ của người lao động.
Còn hiện tại, Luật Lao động đã nhiều lần thay đổi theo hướng minh bạch hơn. Thu nhập người lao động đã được chi trả đủ hàng tháng và không còn bị giữ lại, nên khái niệm lương tháng 13 dù còn tồn tại nhưng đã có những thay đổi về bản chất.
Lúc này, lương tháng 13 mà các doanh nghiệp có nhắc đến thì nó là một khoản thưởng thêm cho người lao động. Tức là có thể có hoặc có thể không có trong thời điểm cuối năm.
Lương tháng 13 có phải là một khoản thưởng bắt buộc không?
Trước hết, mình cần làm rõ lại với nhau khái niệm lương tháng 13 là một khoản thưởng bạn nhé! Vậy thì trường hợp nào doanh nghiệp bắt buộc phải chi trả và trường hợp nào không chi trả khoản lương tháng 13 này?
Luật lao động hiện tại không có quy định bắt buộc khoản thưởng hay lương tháng 13 vào mỗi dịp cuối năm mà chỉ ở mức độ khuyến khích. Cho nên ở một số doanh nghiệp, nếu khoản lương tháng 13 được nhắc đến trong Hợp đồng lao động, Thoả ước lao động tập thể, quy chế lương thưởng của công ty thi bắt buộc doanh nghiệp phải chi trả khoản này cho người lao động.
Tuy nhiên bạn cũng lưu ý, đa số các doanh nghiệp vẫn ghi là mức lương tháng 13 sẽ căn cứ theo tình hình kinh doanh hàng năm của công ty. Vậy thì trong trường hợp xấu nhất, bạn có thể chỉ nhận một mức lương tháng 13 rất thấp, chứ không bắt buộc phải là một tháng lương.
Còn nếu khoản lương tháng 13 không hề được công ty bạn nhắc đến trong bất kỳ văn bản nào mà mình nêu ra ở trên. Thì có nghĩa là khả năng được nhận lương tháng 13 là rất thấp và phụ thuộc vào mong muốn cá nhân của người chủ doanh nghiệp.
Một số công ty vừa có lương tháng 13 vừa có thưởng Tết, vậy hiểu thế nào cho đúng
Như mình đã nói ở trên, lương tháng 13, lương tháng 14, thưởng 3 tháng lương hay nhiều hơn...thì đều có thể gọi chung là khoản thưởng mà công ty dành cho bạn. Nó chỉ khác nhau về cách gọi mà thôi.
Một số công ty có chính sách lương thưởng tốt, thì thông thường khoản lương tháng 13 sẽ được ghi cụ thể trong hợp đồng lao động. Mặc nhiên cuối năm họ sẽ chi trả cho người lao động khoản này, tức là chắc chắn người lao động sẽ được nhận. Sau đó, tùy theo kết quả kinh doanh của năm đó họ sẽ có thể có thêm một khoản thưởng khác.
Vậy thì, lương tháng 13 cũng có thể coi là thưởng Tết. Còn nếu công ty bạn vừa có lương tháng 13 vừa có thưởng Tết khác thì nói dễ hiểu là bạn có 2 khoản thưởng Tết. Tổng thưởng Tết của bạn sẽ là = Lương tháng 13 + Thưởng khác.
Tại sao doanh nghiệp thường có khoản lương tháng 13
Mặc dù luật lao động không bắt buộc, nhưng gần như đa số các công ty đều muốn và cố gắng duy trì khoản lương tháng 13 này. Một phần là phù hợp văn hóa của người Việt Nam. Vì lương tháng 13 được chi trả vào dịp chuẩn bị nghỉ Tết của người Việt - một kỳ nghỉ mang ý nghĩa thiêng liêng.
Việc duy trì khoản lương tháng 13 này giúp người lao động có thêm một khoản tiền để có thể chuẩn bị cho cái Tết Nguyên Đán sung túc hơn, cũng như là một lời chúc năm mới an lành mà công ty gởi đến gia đình họ sau một năm gắn bó. Đặc biệt là đối tượng người lao động đi làm với mức lương chỉ tương đương mức lương tối thiểu vùng thì khoản thưởng này rất quan trọng.
Cho nên hàng năm, cứ mỗi dịp cuối năm chúng ta lại nghe các thông tin về việc đình công tập thể của người lao động ở các khu chế xuất, khu công nghiệp vì doanh nghiệp không có lương tháng 13. Điều này khá dễ hiểu, với mức lương công nhân đôi khi quá thấp, họ không thể tích lũy được gì ngoài việc trông chờ vào lương tháng 13 để về quê ăn Tết.
Và để thu hút được người lao động vào làm việc cho doanh nghiệp, thì thường doanh nghiệp sẽ cố gắng duy trì chính sách lương tháng 13 này. Tuy nhiên, cần đảm bảo thực hiện đúng cam kết vơi người lao động, tránh việc lúc cần người thì nói vậy nhưng sau đó lại không thực hiện.
Thực tế đi làm thì mình thấy, có một số ít công ty nhiều năm không có khoản lương tháng 13 và không có thêm khoản thưởng Tết nào khác, nhưng họ vẫn giữ được sự ổn định nhân sự. Bởi vì họ có một chính sách lương hàng tháng tốt, hoa hồng cao và rõ ràng nên vẫn có thể giữ chân người lao động.
Trường hợp này thường xảy ra ở các công ty nước ngoài. Và họ luôn đảm bảo công tác truyền thông đầu vào rõ ràng từ lúc nhân viên bắt đầu nhận việc, để tránh tâm lý đám đông là cuối năm phải có thưởng.
Thường cuối năm, đến hẹn lại lên thì các công ty về bất động sản hay ngân hàng...thường hay nhờ truyền thông mạng xã hội làm rầm rộ lên câu chuyện làm ở đây tốt lắm, thưởng đến 3 - 4 tháng lương, thưởng xe, thưởng nhà...để PR, làm mới thương hiệu tuyển dụng, thu hút nhân tài. Và đặc biệt đây luôn là thông tin tích cực cho các nhà đầu tư để kéo giá cổ phiếu của họ nữa.
Câu chuyện này ít nhiều cũng làm ảnh hưởng đến tâm lý chung của những người đi làm công ăn lương. Sự so sánh có thể xảy ra, và câu chuyện nhảy việc sau kỳ thưởng Tết Nguyên Đán luôn là đề tài muôn thuở làm đau đầu ban lãnh đạo là làm sao để giữ chân nhân sự giỏi.
Nhưng nhìn ở mặt tích cực thì ít nhiều, hiệu ứng cạnh tranh của các công ty cùng nghành về chuyện lương thưởng hàng năm cũng làm cho chính sách phúc lợi của các công ty ngày càng tốt lên, thị trường lao động sôi động hơn.
Quan trọng nhất vẫn là đánh giá của người lao động có năng lực. Doanh nghiệp đã cho họ những gì và cảm nhận gì trong 12 tháng gắn bó và cống hiến. Nhiều khi câu chuyện thưởng Tết cũng chỉ là giọt nước làm tràn ly. Vì nếu chính sách của doanh nghiệp tốt, thì nhiều khi câu chuyện thưởng Tết cũng không ảnh hưởng đến sự gắn bó của họ như đã nói ở trên.
Nếu được nhận lương tháng 13 thì mức hưởng là bao nhiêu
Như đã phân tích, lương thưởng tháng 13 là một khoản không bắt buộc trong Luật Lao động. Nên mức thưởng và cách tính thưởng sẽ do doanh nghiệp quy định và ban hành trong chính sách lương thưởng của công ty. Và có thể công khai với người lao động để tạo sự minh bạch, rõ ràng.
Thông thường, các doanh nghiệp hay lấy mức thưởng là một tháng lương của người lao động để làm mức lương tháng 13, có thể nhân thêm hệ số đánh giá nhân viên của năm đó. Có doanh nghiệp thì lấy trung bình tổng thu nhập của 12 tháng, có doanh nghiệp thì chỉ thưởng 1 tháng lương cơ bản không bao gồm KPI và hoa hồng doanh số.
Và tất nhiên, không giới hạn mức thưởng mọi người nhé! Nếu công ty năm đó làm ăn tốt, họ vẫn có thể thưởng x2, x3, hoặc thậm chí x10 lần mức lương tháng 13 chẳng hạn. Nên tóm lại là tùy theo quy định của doanh nghiệp.
Theo ý kiến cá nhân mình, thì Luật lao động nên có mức quy định tối thiểu lương tháng 13 là một tháng lương tối thiểu vùng chẳng hạn. Vì Luật Lao Động hiện tại đang không bắt buộc mà chỉ khuyến khích, nên nếu có thêm quy định này sẽ đảm bảo ít nhất hàng năm người lao động chắc chắn được nhận khoản tối thiểu này. Còn thưởng thêm hay không thì tùy chính sách riêng từng công ty và tình hình kinh doanh trong năm đó.
Quay trở lại với câu hỏi của bạn, với những phân tích ở trên thì chắc bạn đã có cơ sở để kiểm tra lại là việc năm nay công ty của bạn không có thưởng tháng 13 thì đúng quy định hay không rồi nhé!
Chúc bạn luôn may mắn và thành công.
(Lưu ý: Thông tin cung cấp căn cứ trên Bộ Luật Lao động hiên hành, nó có thể không còn chính xác nếu Luật thay đổi)